در طی چند دهه گذشته، برنامه‌های غربالگری نوزادان به طور چشمگیری توسعه‌یافته و اکنون به یکی از ضروری‌ترین مراقبت‌های بهداشتی نوزادان تبدیل شده است. این برنامه‌ها شامل آزمایش‌های متعددی برای تشخیص زودهنگام بیماری‌های متابولیکی، هورمونی، ژنتیکی و سایر اختلالات هستند که می‌توانند تأثیر زیادی بر زندگی کودک داشته باشند.
غربالگری نوزادان برای تشخیص زودهنگام بیماری‌های مادرزادی بسیار مهم است. این آزمایش غربالگری نوزاد بعد از تولد انجام می‌شوند تا در صورت نیاز، درمان‌های مناسب به‌سرعت آغاز شوند. این امر می‌تواند از بروز عوارض جدی مانند عقب‌ماندگی ذهنی، مشکلات رشد جسمی و حتی مرگ جلوگیری کند.
اگر شما در انتظار تولد فرزند خود هستید و نگرانی‌هایی در مورد حفظ سلامت او دارید، این مقاله می‌تواند اطلاعات مفیدی در مورد فرایند تست‌های غربالگری نوزادان به شما ارائه دهد.
غربالگری چیست و چرا باید به آن توجه ویژه‌ای داشته باشید؟
تست غربالگری به انگلیسی screening test، در پزشکی یک استراتژی برای شناسایی مشکلات ناشناخته یا نشانگرهای خطر است. تست‌های غربالگری برای مشکلاتی طراحی شده‌اند که ممکن است در آینده به بیماری تبدیل شوند. تست‌های غربالگری برای مدیریت شرایط مختلف به ما کمک می‌کنند تا مرگ‌ومیر و رنج ناشی از برخی بیماری‌ها را کاهش دهیم.
چرا غربالگری نوزادان نباید نادیده گرفته شود
بسیاری از اختلالاتی که در نوزادان بررسی می‌شود، در زمان تولد نشانه‌های ظاهری ندارند. تشخیص زودهنگام این اختلالات توسط پزشک این امکان را فراهم می‌کند که قبل از اینکه این بیماری‌ها به نوزاد آسیب جدی و دائمی برسانند، درمان لازم صورت گیرد. آزمایش غربالگری نوزاد بعد از تولد فقط اطلاعات اولیه‌ای را ارائه می‌دهند تا پزشکان بتوانند در صورت نیاز، آزمایش‌های تشخیصی دقیق‌تری درخواست کنند.
بیشتر نوزادانی که تحت آزمایش غربالگری قرار می‌گیرند، سالم هستند و هیچ مشکلی ندارند. اگر هرگونه مشکلی تشخیص داده شود، والدین باید به‌سرعت اقدام به درمان کنند، زیرا بسیاری از این مشکلات منجر به زردی نوزاد و بیماری‌های دیگر می‌شود که در صورت عدم درمان، می‌توانند عواقب جدی مانند ناتوانی‌های ذهنی به همراه داشته باشند.
مراحل غربالگری نوزادان، از آزمایش‌های ابتدایی تا نتایج نهایی
غربالگری نوزادان معمولاً شامل چندین مرحله است که به‌طورکلی شامل موارد زیر است:
غربالگری شنوایی نوزادان: این آزمایش بلافاصله پس از تولد نوزاد انجام می‌شود. در غیر این صورت، این تست غربالگری توسط یک متخصص مراقبت‌های بهداشتی یا پزشک در چند هفته اول تولد نوزاد انجام می‌شود. در این آزمایش، با استفاده از هدفون‌های کوچک و نرم‌افزار ویژه، تیم پزشکی بررسی می‌کند که کودک شما چگونه به صدا و امواج صوتی پاسخ می‌دهد.
آزمایش پاشنه پای نوزاد: این آزمایش شامل گرفتن نمونه خون نوزاد از پاشنه پای او برای بررسی بیماری‌های نادر اما خطرناک است. یک متخصص از پاشنه پای نوزاد چند قطره خون را روی کارت‌های مخصوص جمع‌آوری می‌کند تا برای آزمایش به آزمایشگاه فرستاده شود. نتایج این آزمایش معمولاً زمانی که کودک شما پنج تا هفت‌روزه می‌شود، آماده است.
آزمایش قلب نوزاد: آزمایش قلب نوزاد، تست ساده‌ای است که با استفاده از روشی به نام پالس اکسیمتری انجام می‌شود و سطح اکسیژن در خون نوزاد را بررسی می‌کند. این روش به پزشکان کمک می‌کند تا مشکلات قلبی جدی را در مراحل اولیه تشخیص دهند و درمان‌های لازم را آغاز کنند.
غربالگری نوزادان در مراکز بهداشت
مراکز بهداشت آزمایش‌های غربالگری را بین روزهای سوم تا پنجم بعد از تولد نوزاد انجام می‌دهند؛ اما این مراکز بر اساس قوانین تنها سه بیماری کم‌کاری مادرزادی غده تیروئید، فنیل کتونوری و نقص آنزیم G6PD یا فاویسم را پوشش می‌دهند.
دو بیماری دیگر یعنی شربت افرا و گالاکتوزمی در این مراکز بررسی نمی‌شوند؛ بنابراین، اگر می‌خواهید تمامی این پنج بیماری را بررسی کنید، می‌توانید از پزشک کودکتان درخواست کنید که انجام آنها را تجویز کند و سپس به آزمایشگاه‌های معتبر مراجعه کنید.
کشف بیماری‌ها قبل از بروز علائم
پس از تولد نوزاد، تعدادی از آزمایش‌های غربالگری برای شناسایی مشکلات سلامت انجام می‌شوند که شامل:
غربالگری شنوایی
اختلال شنوایی به‌راحتی از طریق ظاهر نوزاد قابل‌شناسایی نیست، بنابراین تشخیص آن در بدو تولد نیازمند انجام تست غربالگری شنوایی است. اگر مشکل شنوایی به‌موقع تشخیص داده نشود، می‌تواند در یادگیری زبان و گفتار و همچنین مهارت‌های درکی نوزاد تأثیر منفی بگذارد. این آزمون سریع و آسان است و باید قبل از مرخص شدن مادر و نوزاد از بیمارستان انجام شود. اگر نتیجه آزمایش طبیعی باشد، نوزاد از نظر شنوایی مشکلی ندارد.
در صورت غیرطبیعی بودن نتیجه، غربالگری مرحله دوم یک هفته بعد انجام می‌شود و اگر این آزمون نیز غیرطبیعی باشد، نوزاد باید قبل از سه‌ماهگی برای تشخیص و تا قبل از شش‌ماهگی برای درمان به یک پزشک متخصص اطفال مراجعه کند. درصورتی‌که این تست در بیمارستان انجام نشده باشد، والدین باید در اولین فرصت ممکن و حتماً تا قبل از یک‌ماهگی نوزاد، باید به پزشک کودک مراجعه کنند.
کم‌کاری مادرزادی غدۀ تیروئید
بیماری کم‌کاری مادرزادی تیروئید یکی از موارد مهمی است که می‌توان آن را در نوزادان پیشگیری کرد. اختلالات سیستم عصبی مرکزی و اسکلتی از عوارض این مشکل است. علائم کم‌کاری تیروئید معمولاً در روز اول زندگی نوزاد قابل‌مشاهده نیست.
برای تشخیص این بیماری، بین روز سوم تا پنجم پس از تولد نوزاد، یک نمونه خون از پاشنه پا گرفته می‌شود و در صورت تشخیص بیماری، درمان بلافاصله آغاز می‌شود.
فنیل کتونوری
بیماری فنیل کتونوری ناشی از تجمع اسیدآمینه فنیل‌آلانین در بدن است. این اسیدآمینه برای ساخت پروتئین در بدن ضروری است و توسط آنزیم فنیل‌آلانین هیدروکسیلاز تجزیه می‌شود. کمبود این آنزیم منجر به تجمع فنیل‌آلانین و تجزیه آن به مواد دیگری می‌شود که سوخت‌وساز طبیعی بدن را مختل و باعث صدمات مغزی می‌شوند.
نوزاد مبتلا به این بیماری در بدو تولد طبیعی به نظر می‌رسد، اما کم‌توانی‌های ذهنی به‌تدریج پیشرفت می‌کند و علائمی مانند فعالیت زیاد، حرکات بی‌هدف و تشنج نیز ظاهر می‌شوند.
نقص آنزیم G6PD یا فاویسم
فاویسم یک بیماری ارثی شایع در ایران است. آنزیم G6PD از گلبول‌های قرمز در برابر مواد اکسیدان محافظت می‌کند. کمبود این آنزیم باعث تخریب گلبول‌های قرمز در مواجهه با مواد اکسیدان می‌شود که می‌تواند منجر به زردی نوزاد، خون در ادرار و در موارد شدیدتر، باعث مرگ شود. نوزادان مبتلا به فاویسم علائم ظاهری خاصی ندارند و به درمان خاصی نیز نیاز ندارند، اما باید رژیم غذایی و دارویی مادر و نوزاد تحت کنترل باشد.
زردی در بین نوزادان تازه‌متولدشده بسیار شایع است و به همین دلیل باید تست‌ها و آزمایش‌های لازم برای این بیماری به‌موقع انجام شود تا درجه زردی نوزاد مشخص شود و درمان‌های لازم صورت گیرد.
شروعی مطمئن برای سلامت نوزاد در بیمارستان
پس از تولد نوزاد و انجام مراقبت‌های اولیه در بیمارستان، چندین واکسن و یک ویتامین به نوزاد تزریق می‌شود که شامل موارد زیر است:
- واکسن BCG
- واکسن هپاتیت B
- واکسن فلج اطفال
این واکسن‌ها معمولاً بلافاصله پس از تولد در بیمارستان تزریق می‌شوند. پس از آن، بر اساس جدول واکسیناسیون که بیمارستان در پرونده‌ی نوزاد درج می‌کند، والدین باید در زمان‌های تعیین شده، نوزاد را برای دریافت واکسن‌های بعدی نزد پزشک ببرند.
- تزریق ویتامین K
ویتامین K نقش مهمی در سیستم انعقادی بدن دارد و از خونریزی‌های خودبه‌خود جلوگیری می‌کند. بیشتر نوزادان با کمبود این ویتامین به دنیا می‌آیند، لذا این ویتامین معمولاً در اتاق زایمان و پس از تولد به نوزاد تزریق می‌شود.
بهترین زمان برای تست‌های غربالگری نوزادان
بهترین زمان برای انجام آزمایش غربالگری نوزادان جهت نمونه‌برداری برای بیماری‌های متابولیک ارثی، بین 48 تا 72 ساعت پس از تولد (2 تا 3 روزگی) است. در این بازه زمانی، تغذیه نوزاد با شیر مادر به حد کافی رسیده و تعادل لازم بین مسیرهای متابولیکی در بدن نوزاد برقرار شده است.
هزینه تست غربالگری نوزاد
برای انجام آزمایش غربالگری نوزاد، توصیه می‌شود بین 2 تا 3 روز پس از تولد نوزاد به آزمایشگاه‌های معتبر مراجعه کنید. هزینه این تست‌ها ممکن است متغیر باشد و تحت‌تأثیر عوامل مختلفی قرار بگیرد.
- محل انجام آزمایش غربالگری نوزاد
- تجربه پزشک و تکنسین‌های آزمایشگاه
و باتوجه‌به این تفاوت‌ها، هزینه تست غربالگری نوزاد در تهران ممکن است به طور تقریبی بین 500,000 تا 1,500,000 تومان باشد.
وقتی تست غربالگری نوزاد مثبت است
مثبت‌بودن تست غربالگری نوزاد به این معنی نیست که کودک قطعاً دارای شرایط وخیم پزشکی است. این نتایج تنها نشان می‌دهند که نوزاد ممکن است در معرض خطر یک بیماری باشد و نیاز به آزمایش‌های بیشتری برای تأیید یا رد تشخیص دارد. پزشکان برای اطمینان از وضعیت نوزاد، آزمایش‌های تکمیلی را تجویز می‌کنند.
اگر یک بیماری خاص برای نوزاد تشخیص داده شود، پزشکان بسته به شرایط نوزاد روش‌های درمانی مناسب را پیشنهاد می‌کنند. درمان نوزاد باید به‌سرعت شروع شود تا از بروز عوارض جدی جلوگیری شود. روش‌های درمانی شامل رژیم غذایی خاص، مصرف دارو و استفاده از دستگاه نوردرمانی است.
زردی گرام همراه شما در مسیر سلامتی فرزند عزیزتان
اگر به دنبال سریع‌ترین راه درمان زردی نوزاد با استفاده از دستگاه‌های نوردرمانی هستید می‌توانید با اجاره دستگاه فتوتراپی از مجموعه زردی گرام این بیماری را به‌سادگی در منزل درمان کنید.
برای اجاره دستگاه زردی نوزاد، کافی‌ست با کارشناسان ما تماس بگیرید و اطلاعات لازم را دریافت کنید. زردی گرام از پزشکان و پرستاران مجرب استفاده می‌کند که می‌توانند راهنمایی‌های کاملی در خصوص استفاده از دستگاه فتوتراپی و نکات مراقبتی ارائه دهند.
در آخر هم اگر تجربه‌ای در خصوص تست‌های غربالگری نوزادان دارید خوشحال می‌شویم با ما در میان بگذارید قطعاً نظرات ارزشمند شما کیفیت محتوای این مقاله را بهبود می‌بخشد.
تست شنوایی نوزاد رو کی باید انجام بدیم و چجوری هستش این تست؟
سلام لیلا خانم عزیز
این آزمایش بلافاصله پس از تولد نوزاد انجام می‌شود و در این آزمایش، با استفاده از هدفون‌های کوچک و نرم‌افزار ویژه، تیم پزشکی بررسی می‌کند که کودک شما چگونه به صدا و امواج صوتی پاسخ می‌دهد.
لازمه که تو بیمارستان بستری بشه یا میشه تو خونه هم درمانش کرد؟
سلام دوست عزیز
بستگی به شدت زردی دارد. در موارد خفیف، زردی می‌تواند با مراقبت‌های خانگی و تحت نظر پزشک درمان شود. اما در موارد شدیدتر، ممکن است نیاز به بستری شدن در بیمارستان و انجام نور درمانی وجود داشته باشد.
ممنونم بابت مقالتون همه راهنمایی های لازم توش ذکر شده بود
سلام خانم وزیر عزیز
از اینکه تونستیم در درمان زردی نوزادتان به شما کمک کنیم بسیار خوشحالیم.
سلام، بچه من موقع تولد تست غربالگری داد و گفتن یه کم مشکوکه یعنی حتماً مشکلی داره خیلی نگرانم
سلام سمیه عزیز
مثبت بودن نتیجه غربالگری به معنای قطعی بودن مشکل نیست، فقط نشان می‌دهد که نیاز به آزمایش‌های تکمیلی دارید.
من توی هفته اول تولد پسرم نتونستم تست غربالگری رو انجام بدم میتونم الان ببرم یا دیر شده
سلام صدیقه عزیز
بهتر است تست غربالگری بین 48 تا 72 ساعت بعد از تولد انجام شود، اما اگر انجام نشده، هرچه زودتر نوزاد رو برای آزمایش ببرید.
هزینه تست های غربالگری توی تهران چقدره؟ آیا بیمه شاملشون میشه؟
سلام طاهر مرادی عزیز
هزینه تست‌های غربالگری در تهران معمولاً بین 500 تا 1.5 میلیون تومان متغیر است.
واسه دخترم تست غربالگری شنوایی انجام ندادن الان میتونم ببرمش لازم هست؟
سلام کبری شفیعی عزیز
سلام. بله، تست غربالگری شنوایی خیلی مهمه و باید هرچه سریع‌تر انجام شود.
بچه من احتمالا کم‌کاری تیروئید داره توی غربالگری تشخیص داده میشه یا باید تست جداگانه ای انجام بدیم
سلام نرگس عزیز
سلام. بله، کم‌کاری مادرزادی تیروئید یکی از بیماری‌هایی است که در غربالگری نوزادان تشخیص داده می‌شود. اگر تست‌ها مشکوک باشند، پزشک آزمایش‌های بیشتری تجویز می‌کند تا وضعیت نوزاد کاملاً مشخص شود.
سلام دوستان
هزینش زیاده؟
سلام دوست عزیز
هزینه تست غربالگری نوزاد در حال حاضر یعنی مهر 1403، می‌تواند بین 500 هزار تومان تا 1میلیون و 500 هزار تومان متغیر باشد.